Deadline voor zonnepaneelverplichting voor grote bedrijven uitgesteld naar 1 april 2026

De Vlaamse verplichting voor bedrijven – in de verplichting omschreven als niet-residentiële gebouwen – met een elektriciteitsafname van meer dan 1.000 MWh per jaar om een deel van hun elektriciteit lokaal op te wekken met zonnepanelen op hun dak – voor overheidsbedrijven ligt de drempel op 250 MWh per jaar – zou normaal op 30 juni van dit jaar van kracht zijn, maar die startdatum werd na een kritisch advies van de Raad van State  verschoven naar 1 april 2026. Uitstel dus, maar zeker geen afstel. Want het is Vlaanderen menens wat betreft het verplichtstellen van het gebruik van duurzame energie – lees: stroom uit hernieuwbare bronnen – op zijn grondgebied. Eerder werkte de Vlaamse overheid immers al verschillende andere regels uit die zowel bedrijven als particulieren aanzetten tot het integreren van hernieuwbare energie in hun gebouwen. 

Dat de omslag naar duurzame energie een noodzakelijke structurele transformatie van onze energievoorziening is, daar is iedereen het over eens. Fossiele brandstoffen, ooit de motor van industriële groei, zijn niet alleen een uitputbare bron, ze zadelen ons ook op met een ecologische kost die steeds minder te negeren valt. Door gebruik te maken van duurzame energie uit hernieuwbare bronnen zoals zon, wind, water en biomassa vermijden we een toename van de grondstoffenschaarste en beperken we de CO2-uitstoot drastisch. Bovendien zijn die hernieuwbare bronnen ook lokaal beschikbaar, wat minder afhankelijkheid van import betekent. 

De Vlaamse overheid heeft dat al enkele jaren geleden goed in haar oren geknoopt. Vandaag gelden in Vlaanderen dan ook verschillende regels die zowel bedrijven als particulieren aanzetten tot het integreren van hernieuwbare energie in hun gebouwen. Zo legt de Vlaamse Energieprestatie­regelgeving sinds 2014 bijvoorbeeld een verplicht minimumaandeel hernieuwbare energie op voor nieuwbouw en ingrijpende energetische renovaties. Dat aandeel werd doorheen de jaren gradueel verscherpt. Vanaf dit jaar moet een nieuwbouwwoning om een bouwaanvraag te krijgen minstens
15 kWh/m² aan hernieuwbare energie per jaar opwekken en een niet-residentieel gebouw minstens 20 kWh/m². In de praktijk gaat het meestal om zonne-energie, waarvoor de technologie de laatste jaren flink daalde in kostprijs en nog steeds stijgt in efficiëntie.

Vanaf 2025 worden vergunningen voor nieuwbouw­projecten in Vlaanderen ook geweigerd wanneer ze een gasaansluiting hebben. De gebouw­verwarming kan enkel nog gebeuren via een warmtenet, een biomassaketel, een warmtepomp of directe elektrische verwarming. Uiteraard is het in de laatste twee gevallen nog steeds mogelijk dat de benodigde elektriciteit een fossiele herkomst heeft, maar die systemen zijn in elk geval wel klaar om te werken met hernieuwbare stroom. 

Helft elektriciteitsverbruik door bedrijven

Vanaf 1 april 2026 worden bedrijven op Vlaams grondgebied met een elektriciteitsafname van meer dan 1.000 MWh per jaar, zogenaamd grootverbruik, dus ook verplicht om een deel van hun elektriciteit uit zonnepanelen op hun dak te halen – voor overheidsbedrijven ligt de drempel op 250 MWh per jaar. Een logische volgende maatregel, want hoewel bedrijven goed zijn voor ruim de helft van het elektriciteitsverbruik in Vlaanderen, ligt hun aandeel in de zonne-energieproductie veel lager dan dat van particulieren. Terwijl net grote bedrijfssites vaak over uitgestrekte daken beschikken die technisch geschikt zijn voor de installatie van zonnepanelen. Bedrijven die onder de verplichting vallen kunnen de investering in de zonnepanelen zelf doen, maar ze mogen ook een derde partij inschakelen via bijvoorbeeld een energieprestatiecontract of een operationele of financiële leaseformule. De zonnepanelen moeten in elk geval op het dak van het bedrijf zelf komen.

Ter kadering: voor een klassiek kmo-bedrijf is 1.000 MWh, wat overeenkomt met een vermogen van zo’n 115 kW, een relatief hoge drempel. De verplichting zal in de praktijk dus vooral gelden voor logistieke centra, industriële sites, grote retailketens of publieke instellingen met een fors energieverbruik.

De verplichting, die werd vastgelegd in het  Vlaamse Energiebesluit, zou normaal al op 30 juni 2025 van kracht worden, maar de Vlaamse Regering besliste op 2 mei van dit jaar om die startdatum te verschuiven naar 1 april 2026. De reden was een kritisch advies van de Raad van State – zonder dat er een specifieke klacht werd neergelegd, de Vlaamse Regering had zoals gebruikelijk bij ontwerpbesluiten om een advies gevraagd. Dat stelde dat de voorgestelde uitstelregelingen die de Vlaamse Regering in de verplichting had ingebouwd, die bedrijven in bepaalde gevallen uitstel verleenden tot uiterlijk 1 juli 2026 om aan de verplichting te voldoen, onvoldoende wettelijke basis hadden. De Vlaamse Regering besliste dan maar om de vollédige verplichting voor alle bedrijven met een grootverbruik uit te stellen naar 1 april 2026, om zo administratieve complexiteit te vermijden. 

Maar hoe groot moet het aandeel aan zonne-energie nu juist zijn? Dat aandeel wordt bepaald op basis van het beschikbare dakoppervlak – want de verplichting gaat dus expliciet over de installatie van zonnepanelen op het dak van bedrijfsgebouwen. Dat oppervlak moet overigens minstens 500 m² zijn, maar die bijkomende voorwaarde in de verplichting gaat voor de meeste grote bedrijven natuurlijk op. En het dak moet ook technisch geschikt zijn – voldoende draagkracht, de juiste zoninstraling en geen overmatige schaduw – voor de installatie van zonnepanelen. Anders geldt de verplichting ook niet.

De geïnstalleerde zonnepaneelinstallatie moet minimaal 12,5 Wp – wattpiek – per m² horizontale dakoppervlakte bedragen. De verplichting stelt dat dit cijfer tegen 1 januari 2030 naar 18,75 Wp/m² moet stijgen en vanaf 1 januari 2035 25 Wp/m² moet bedragen.

Enkel onder bepaalde voorwaarden die goedkeuring vereisen, kunnen bedrijven die onderhevig zijn aan de verplichting ook investeren in andere vormen van hernieuwbare energie zoals nieuwe of gereviseerde windturbines, een warmtekrachtkoppeling (WKK), warmtepompen of een participatie in nieuwe groene-energieprojecten. Bedrijven die niet tijdig aan de verplichting voldoen, riskeren een geldboete. De hoogte van de boete werd voorlopig vastgelegd op 400 euro per kilowattpiek (kWp) vermogen dat ontbreekt. Bedrijven die snel schakelen, kunnen dan weer profiteren van premies – al is het wel de vraag hoelang die steunpotten nog gevuld blijven.

De Vlaamse Regering liet ook al verstaan dat mogelijk een soortgelijke verplichting volgt voor bedrijven met een middelgroot verbruik.  

Nieuw werkveld voor installateurs

Voor installateurs, maar ook voor ontwerpers en andere bouwprofessionals, opent de zonnepaneelverplichting natuurlijk een nieuw werkveld. Immers, waar zonnepanelen vroeger slechts een optie waren, worden ze nu een integraal onderdeel van de energieplanning van grote bedrijven. 

­Slotbeschouwing: hoewel de nakende zonnepaneel­verplichting voor sommige bedrijven als een strak keurslijf kan aanvoelen, zal ze in de praktijk ongetwijfeld als een hefboom naar meer duurzaamheid fungeren. In ecologische, maar zeker ook in economische zin: door zelf hernieuwbare energie op te wekken, worden bedrijven minder afhankelijk van het openbare elektriciteitsnet en dalen hun energiekosten op termijn. De zonnepaneelverplichting markeert dus niet alleen een beleidsmatige kentering, maar ook een kans om als onderneming mee te bouwen aan een veerkrachtiger en klimaatvriendelijker Vlaanderen.