ETS2 zal impact hebben op de energiefactuur,maar het beleid kan die helpen te beperken 

Europa voert in 2027 met het European Union Emissions Trading System 2 (EU ETS2) een tweede emissiehandelssysteem in om de broeikasgasuitstoot verder te verlagen en de omschakeling naar hernieuwbare energie te versnellen. Het systeem is specifiek gericht op emissies van gebouwen en wegverkeer en vult het bestaande emissiehandelssysteem EU ETS1 aan, dat al sinds 2005 bestaat voor zware industrie, energiebedrijven en luchtvaart. Een deel van de ETS2-inkomsten gaat naar de ondersteuning van kwetsbare groepen in de energietransitie. Voor VITO/EnergyVille schreef ik een position paper waarin ik meer uitleg geef bij ETS2 en aanvullende beleidsmaatregelen suggereer voor een sociaal rechtvaardige energietransitie. In deze bijdrage voor De Pen vat ik de essentie daarvan graag samen.

Europa wil de uitstoot van broeikasgassen naar netto nul terugdringen en heeft daarvoor in 2005 een systeem van emissiehandel opgezet, het European Union Emissions Trading System, kortweg EU ETS1. Dat verplicht elektriciteitsproducenten, luchtvaartmaatschappijen en energie-intensieve industrieën zoals de staal-, cement-, chemische, raffinage- en papierindustrie om te betalen voor hun broeikasgasuitstoot. 

Wegverkeer en de fossiele verwarming van gebouwen, ook verantwoordelijk voor heel wat uitstoot, bleven tot dusver buiten schot, maar in 2027 corrigeert Europa dat met het EU ETS2. Concreet zullen leveranciers van fossiele brandstoffen zoals aardgas, stookolie, benzine, diesel en propaan emissierechten moeten kopen via ETS2 voor elke ton CO2 die een verkochte liter fossiele brandstof veroorzaakt. Uiteindelijk zal die kost terechtkomen bij de klanten van die brandstofleveranciers. Want die laatste zullen de aangekochte emissierechten gewoon doorrekenen in hun prijzen.

Dat leidt voor gezinnen en bedrijven die nog verwarmen op aardgas of stookolie en een benzine- of dieselwagen(park) hebben tot hogere prijzen aan de pomp of op hun energiefactuur. Voor gezinnen kan het in totaal gaan om enkele honderden euro’s per jaar, voor bedrijven uiteraard om een veelvoud daarvan. En de ETS2-prijs kan ook nog eens voelbaar zijn in andere producten en diensten, als de producenten daarvan veel fossiele brandstoffen moeten aankopen en die prijs doorrekenen. Om de sociale impact te verzachten, vloeit een deel van de ETS2-inkomsten naar het Sociaal Klimaatfonds, dat kwetsbare gezinnen en bedrijven zal ondersteunen in de energietransitie.

Om de transitie naar een klimaatneutrale economie te faciliteren en om ze betaalbaar te houden voor iedereen, zijn er echter meer beleidsmaatregelen nodig dan de invoer van ETS2. Daarom formuleren we enkele aanbevelingen aan Europa en nationale en lokale overheden:

1. Hou energie betaalbaar door slimme beleidskeuzes: de economische impact van ETS2 op bedrijven en gezinnen kan worden beperkt door maatregelen die energie-efficiëntie en de omschakeling van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen stimuleren. Zonder bijkomend beleid kan de ETS2-prijs in de toekomst fors stijgen – want dan blijven we fossiele brandstoffen gebruiken terwijl het aanbod schaarser wordt. Een cruciale maatregel is een taxshift die elektriciteit goedkoper maakt en fossiele brandstoffen nog duurder. Lagere accijnzen op elektriciteit stimuleren gezinnen en bedrijven immers om sneller over te schakelen op warmtepompen en andere duurzame oplossingen. 

2. Onderneem vandáág actie: als België zijn klimaatdoelstellingen niet haalt, moet het dure emissierechten kopen. Dit kan miljarden euro’s kosten. Die komen bovenop de investeringen in energiebesparing en hernieuwbare energie die sowieso moeten gebeuren om klimaatneutraal te worden in 2050. Hoe sneller die investeringen gedaan worden, hoe lager de totale kosten voor gezinnen en bedrijven dus. Die investeringen betekenen overigens ook tewerkstelling, betere lucht- en woonkwaliteit en lagere gezondheidskosten.

3. De ETS2-inkomsten moeten ingezet worden voor structurele ondersteuning: de middelen uit het Sociaal Klimaatfonds kunnen niet alleen dienen voor tijdelijke steun aan kwetsbare gezinnen en bedrijven die gevoelig zijn voor prijsstijgingen van fossiele brandstoffen. Ook duurzame maatregelen zoals woningrenovaties en betaalbaar openbaar vervoer kunnen ermee worden ondersteund, zodat de afhankelijkheid van fossiele energie wordt afgebouwd en gezinnen en bedrijven structureel minder kwetsbaar worden. 

4. Communiceer tijdig en helder over ETS2: burgers en bedrijven moeten op tijd geïnformeerd worden over de stijgende fossiele brandstofprijzen door de nakende koolstofheffing, zodat ze erop kunnen anticiperen met investeringen in hernieuwbare energie.

Kortom, ETS2 is een noodzakelijk instrument in het Europese klimaatbeleid, maar vormt samen met complementaire beleidsmaatregelen pas echt een hefboom voor een betaalbare en sociaal rechtvaardige energietransitie. 

De Pen – Bright Adiyia – teammanager bij VITO Polaris