Passief koelen met een geothermische warmtepomp: een specialist aan het woord

Met een geothermische warmtepomp kun je niet alleen verwarmen, maar ook passief koelen. Maar wat houdt dat nu juist in? Waarin verschilt passief koelen van actief koelen? En waarom wordt passief koelen als duurzaam beschouwd? Olivier Van Vooren, businessdeveloper bij Itho Daalderop, stelt een en ander scherp en legt uit hoe Itho Daalderop met zijn geothermische warmtepompen het verschil probeert te maken op het vlak van passief koelen.

“Bij passief koelen gebruikt de geothermische warmtepomp – eigenlijk is de preciezere benaming een water-waterwarmtepomp – de natuurlijke temperatuur van de bodem om het gebouw te koelen, zonder dat de compressor wordt ingeschakeld,” vertelt Olivier Van Vooren, die bij Itho Daalderop, dat HVAC-oplossingen ontwikkelt, ook productspecialist is op het vlak van geothermie. “Alleen twee kleine circulatiepompjes draaien, met een haast verwaarloosbaar energieverbruik. Dat is het fundamentele verschil met actief koelen, met als bekendste voorbeeld klassieke airconditioning. Bovendien treedt er bij passieve koeling geen condensatie op.”

“Geothermische toepassingen maken gebruik van de temperatuur van de bodem, die het hele jaar door relatief constant blijft tussen de 7 en 12 °C”, treedt hij meer in detail. “Bij passieve koeling gebruikt de geothermische warmtepomp die bodemtemperatuur om het water dat door het afgiftesysteem – vloerverwarming, ventiloconvectoren of klimaatplafonds – circuleert, af te koelen. Dat gebeurt via een lus met water in de bodem. Het koele water onttrekt vervolgens warmte aan de binnenlucht en via diezelfde waterlus wordt die warmte afgevoerd naar de bodem. Dat alles dus zonder dat de compressor van de warmtepomp hoeft te draaien en elektriciteit verbruikt. Eigenlijk werkt een warmtepomp wanneer ze passief koelt dus in spiegelbeeld van de verwarmingsmodus: in plaats van warmte uit de bodem te halen – wat in de winter kan omdat de bodemtemperatuur dan vaak hoger is dan de luchttemperatuur, voert ze overtollige warmte terug af naar de grond, met dat verschil dus dat de warmtepomp bij passieve koeling niet hoeft te werken.”

Onttrokken warmte blijft beschikbaar

De duurzaamheid van passieve koeling zit volgens Olivier Van Vooren niet alleen in het bijzonder lage, haast onbestaande elektriciteitsverbruik. “Waar bij actieve koeling de afgevoerde warmte in de buitenlucht verdwijnt, fungeert de bodem bij passieve koeling als thermische opslag”, legt hij uit. “De warmte die in de zomer aan het gebouw wordt onttrokken, wordt afgegeven aan de ondergrond en er opgeslagen rond de bodemlus, zonder de gemiddelde bodemtemperatuur te verstoren. In de winter kan die opgeslagen warmte dan bovenop de natuurlijke bodemwarmte worden gebruikt om het gebouw te verwarmen. Zo fungeert de bodem als het ware als een natuurlijke, seizoensgebonden batterij: wat je er in de zomer insteekt, haal je er ’s winters weer uit. Dat voorkomt thermische onbalans in het bodemcircuit, zelfs bij frequent passief koelen.”

De geothermische warmtepompen van Itho Daalderop bieden daarbij een bijkomend voordeel. Olivier Van Vooren: “Onze toestellen zijn standaard uitgerust met een ingebouwde koelwisselaar, terwijl dat bij sommige merken een optionele uitbreiding is. Die geïntegreerde koelwisselaar schakelt bovendien automatisch in zodra er passieve koeling nodig is. Bij de meeste geothermische systemen moet de gebruiker het passief koelen manueel activeren en dat heeft als gevolg dat die koeling vaak te laat op gang komt; het is binnen dan al zo warm dat het moeilijk wordt om de temperatuur via passieve koeling nog aangenaam te krijgen.”

Dankzij die automatische regeling beschikken de warmtepompen van Itho Daalderop bovendien over een hoger koelvermogen dan het marktgemiddelde. “We halen tot 22 W per m², waar standaardinstallaties vaak tussen 12 en 16 W per m² blijven steken,” weet de businessdeveloper.

Voelbaar comfort

Olivier Van Vooren wil ook nog een vaak gehoorde uitspraak over passieve koeling nuanceren. “Meer bepaald de stelling dat je met actieve koelsystemen lagere binnentemperaturen kunt bereiken dan via passieve koeling”, klinkt het. “Die klopt, passieve systemen zijn niet ontworpen om dezelfde koelprestaties te leveren als een klassieke airco, maar comfort is méér dan enkel de thermometerstand”, benadrukt hij. “Bij passieve koeling via vloerverwarming is er sprake van directe geleiding naar het lichaam. Een koelere vloer zorgt daarom vaak voor een frisser gevoel dan koele, ontvochtigde lucht. Bovendien heb je bij passieve systemen geen last van tocht of geluidsoverlast, twee nadelen die bij airconditioning wel kunnen voorkomen.”

Volgens Olivier Van Vooren wint passieve koeling steeds meer terrein, onder meer dankzij de energieprestatieregelgeving. “Passieve koeling draagt bij aan een betere EPC-score, wat voor veel bouwheren doorslaggevend is. En met de steeds strengere isolatienormen en warmere zomers wordt een vorm van koeling simpelweg onmisbaar”, besluit hij.