Een blik voorbij de roosters: wat ventilatie écht performant maakt

Wie het artikel dat meegeschreven werd door Ventilair Group elders in dit nummer gelezen heeft, weet dat een doordacht ventilatiesysteem niet alleen zorgt voor een optimaal binnencomfort, maar ook energie helpt te besparen. Maar er valt nog meer te vertellen over ventilatie. Dat de installateur en gebruiker in grote mate bepalen hoe goed het ventilatiesysteem presteert, bijvoorbeeld. En dat akoestiek een aspect is dat fabrikanten en plaatsers van ventilatiesystemen nooit uit het oog mogen verliezen. Maar ook dat het vakgebied hard in beweging is. Tijd dus om verder te kijken dan de roosters in de muur.  

Wie ventilatie reduceert tot het kiezen van een bepaald type toestel – systeem A, B, C of D – doet het principe oneer aan. Het is net zo goed een verhaal van het correct dimensioneren van kanaal­diameters, de juiste debieten en druk­verhoudingen instellen en het juist afstellen van sensoren. En ook het bewoners­gedrag is een bepalende factor in de prestaties van een ventilatiesysteem.

Want zelfs het best presterende systeem op papier zakt door het ijs als de plaatsing of afstelling niet op correcte wijze gebeurde of als gebruikers filters niet vervangen, roosters dichtzetten of afvoerroosters volproppen met sokken omdat het tocht. Kortom: efficiënt ventileren is pas mogelijk als het hele systeem op punt staat en op een goede manier gebruikt wordt.

Helft ventilatiesystemen werkt niet naar behoren

Uit praktijkmetingen de voorbije tien jaar bleek keer op keer: een op twee ventilatiesystemen werkt in de praktijk niet zoals het zou moeten. Te weinig luchtdebiet, te veel geluid, te veel warmteverlies of net overdreven ventilatie in lege ruimtes: het zijn veelvoorkomende problemen die vaak niet als dusdanig worden erkend. En de oorzaak? Die ligt zelden bij het toestel. Wel bij gebrekkig ontwerp, foute installatie of onvoldoende communicatie tussen de installateur en de gebruiker. Wie een ventilatie­oplossing beschouwt als plug-and-playtechnologie, krijgt geheid tegenwind. Letterlijk en figuurlijk.

Installateurs, maar ook fabrikanten, zouden in acht moeten nemen wat nu volgt in dit artikel. 

Ontwerp start met wie, niet met wat

Elke ventilatiekeuze begint met één cruciale vraag: wie zal het systeem gebruiken? Wordt het een gezin met jonge kinderen? Dan is comfort en laag geluidsniveau cruciaal. Gaat het om een kantoorgebouw met wisselende bezetting? Dan is flexibiliteit en monitoring belangrijk. Komt het systeem in een school? Dan moet robuustheid en een onderhoudsarme werking vooropstaan.

Geen enkele installatie werkt in een vacuüm. De context – technisch, maar vooral dus menselijk – bepaalt welk systeem geschikt is. Een goed ventilatie­ontwerp is dus per definitie maatwerk.

Akoestiek: de vergeten succesfactor

Een van de voornaamste redenen waarom bewoners ventilatiesystemen uitschakelen? Geluids­overlast. Ventilatoren die brommen, lucht­stromen die suizen, roosters die fluiten: het comfort­verlies weegt dan al snel zwaarder dan het gezondheidsvoordeel.

Een performant systeem is dus óók akoestisch correct ontworpen en ingeregeld, met vol­doende demping, gescheiden kanalen en liefst ook zonder contactgeluid naar aan­grenzende ruimtes. Vooral in compacte nieuw­bouw­woningen is de akoestiek een onder­schat aandachtspunt bij het plaatsen van ventilatiesystemen.

Ook nodig in renovatieprojecten

In nieuwbouw is ventilatie meestal netjes voor­zien in de EPB-aanpak. Maar in renovatie­projecten wordt ze vaak vergeten of genegeerd. Of erger: bewust achterwege gelaten om kosten of breekwerk te vermijden. Dat is een kapitale denkfout. Precies omdat bestaande gebouwen vaak slechter scoren op luchtdichtheid, isolatie of vochtgedrag, is ventilatie daar van levensbelang. 

Gelukkig bestaan er intussen tal van compacte, decentrale of hybride systemen die minimale impact hebben op de bestaande structuur. Ventilatiespecialisten die dergelijke systemen niet aanbieden, laten kansen liggen.

Van hygiëne naar slimme sturing

Het vakgebied is ook hard in beweging. Vroeger was ventilatie een louter hygiënisch concept. Vandaag is het een volwaardig comfort- en energieconcept. Dankzij slimme sensoren en centrale sturing evolueren we naar systemen die zich realtime aanpassen aan de bezetting in een gebouw en niet enkel ventileren als er CO2 gemeten wordt, maar ook anticiperen op vochtpieken in de badkamer, geuren in de keuken of VOC’s in kinderkamers.

Ventilatie is dan ook bezig aan een digitale sprong. De data die een ventilatiesysteem genereert, kan overigens ook nuttig zijn voor facilitymanagers, preventieadviseurs en domoticasystemen.

Installateur = adviseur

Een en ander zorgt ervoor dat wie vandaag ventilatiesystemen plaatst, meer moet doen dan toestellen hangen en buizen leggen. Hij of zij is een adviseur geworden. Iemand die de werking van ventilatiesystemen uitlegt, keuzes helpt afwegen en alternatieven aanreikt.

Ook de nazorg is een taak geworden van de installateur. Van filtervervanging tot herinregeling: onderhoud is cruciaal voor blijvende prestaties. Ventilatie verdient dan ook een plek in het onderhoudscontract, net als verwarmingsketels of zonneboilers.

Samenspel

Samengevat: een ventilatiesysteem zorgt enkel en alleen voor een optimaal binnenklimaat en energiebesparing als het correct ontworpen en geïnstalleerd werd en juist gebruikt wordt. Techniek, mens en omgeving moeten samenspelen. Wie dat beseft, begrijpt dat ventilatie niet alleen een luchtgroep en wat buizen vraagt, maar ook vakmanschap en betrokkenheid van zowel de fabrikant, ontwerper, installateur en gebruiker van het ventilatiesysteem.