Airco wordt steeds belangrijker: wat de HVAC-installateur moet weten

Airconditioning is niet meer weg te denken uit het hedendaagse gebouwbestand. Waar airco’s vroeger vooral in kantoren, hotels of high-end woningen werden toegepast, is vandaag door de stijgende zomertemperaturen, de steeds strengere EPB-eisen en de toenemende populariteit van warmtepompen – en dan specifiek lucht-luchtwarmtepompen, die op dezelfde manier koelen als airco’s – immers ook de particuliere woningklant gewonnen voor actieve luchtkoeling. De aircomarkt is daardoor volop in beweging: nieuwe technologieën maken airco-installaties energie-efficiënter, stiller en gebruiksvriendelijker. Voor de HVAC-installateur betekent dat meer keuze én meer complexiteit. Dit artikel schetst wat hij vandaag zeker moet weten.

De klassieke airco, die enkel koelt, bestaat nog altijd, maar de meeste systemen die vandaag als airco verkocht worden zijn, zeker in het geval van woningen en kantoren, in werkelijkheid lucht-luchtwarmtepompen. Door hun werking om te keren, kunnen die actief koelen in plaats van verwarmen. Lucht-luchtwarmtepompen winnen aan belang omdat ze energie­zuiniger zijn dan klassieke verwarmingsinstallaties en een energiebron hebben die hernieuwbaar kan zijn: elektriciteit.

Het is niet meer dan logisch dat wie een lucht-luchtwarmtepomp heeft, niet extra gaat investeren in een airco-installatie als zijn warmtepomp ook voor actieve koeling kan zorgen. Bovendien werkt de combinatie van verwarmen en actief koelen in één toestel ook plaatsbesparend.

In de rest van dit artikel doelen we in de eerste plaats dan ook op lucht-luchtwarmtepompen wanneer we het over een airco(-installaties) hebben. Maar nogmaals: de airco-unit die enkel koelt, is technisch gezien niet weg. In serverruimtes of industriële toepassingen waar verwarmen niet nodig is, kom je hem bijvoorbeeld nog wel tegen.

Airco’s met luchtzuivering winnen aan terrein

Voor de gemiddelde HVAC-installateur is boven­staande natuurlijk geen nieuws. Toch zijn er vandaag enkele zaken waar hij misschien minder van op de hoogte is maar die ook belangrijk zijn om te weten.

Zoals bijvoorbeeld het feit dat airco’s met luchtreiniging de laatste jaren aan terrein winnen. Zeker sinds de coronapandemie wordt steeds vaker gekozen voor units met ionisatie (een techniek waarbij het toestel de lucht actief zuivert met behulp van elektrische ladingen, red.), uv-filters of actieve luchtzuivering. Dergelijke airco-installaties vragen om meer onderhoud.

Koelmiddelen onder druk

Ook de Europese F-gassenverordening, die al dateert uit 2015 maar aangescherpt werd in 2024, heeft directe gevolgen voor de HVAC-installateur. Die verordening dwingt de HVAC-sector tot een versnelde transitie naar koelmiddelen zonder fluor – daarop slaat de F in F-gassen, omdat die een lager zogeheten Global Warming Potential (GWP) of aardopwarmingsvermogen hebben. Zo is R32 vandaag de standaard in de meeste residentiële airco-installaties. Het vervangt daar R410A, dat klimaatbelastender is en minder energie-efficiënt en waarvan het gebruik in nieuwe HVAC-installaties sinds dit jaar verboden is. R32 is in tegenstelling tot die voorganger wel licht ontvlambaar en dat vraagt om aangepaste werkwijzen, correcte ventilatie en aandacht voor veiligheidsvoorschriften.

Voor grotere installaties komen vandaag ook de milieuvriendelijke(re) koudemiddelen propaan (R290) of CO2 in beeld en ook die vereisen specifieke competenties en tools. De HVAC-installateur moet ook weten dat de F-gassenverordening ook leidde tot de Belgische wet die voorschrijft dat elke installatie met gefluoreerde koelmiddelen moet worden geregistreerd.

Juiste plaatsing cruciaal

Bij het plaatsen van een airco moet de HVAC-installateur ook van enkele zaken op de hoogte zijn. Zo is ten eerste een juiste dimensionering cruciaal. Te groot gekozen units en leidingen leveren weinig extra comfort op, maar verhogen wel het verbruik en het risico op tocht. Daarom is het nauwkeurig berekenen van de grootte van de installatie op basis van transmissieverliezen en zonbelasting essentieel.

De buitenunit mag ook niet te dicht bij muren worden geplaatst omdat dit zijn efficiëntie drastisch verlaagt en zijn geluidsniveau aanzienlijk verhoogt. Aan dat laatste, wat natuurlijk sneller opvalt dan het eerste, storen de meeste eindklanten zich sterk. En ook in het gebouw zelf verlangen ze meer en meer van een airco dat hij fluisterstil is. 

De condensafvoer moet daarnaast correct gebeuren opdat geurhinder en/of waterschade vermeden worden en de kabels, zekeringen en aardingsvoorzieningen moeten afgestemd zijn op de reële belasting én op de technische fiche van de installatie.

Steeds meer eindklanten willen ook dat de aircotoestellen mooi worden weggewerkt in het interieur en dat ze gebruiksvriendelijk zijn, lees: dat ze bediend kunnen worden via een app of het domoticasysteem. De meeste fabrikanten bieden daar vandaag protocollen voor aan, maar als installateur moet je daar wel mee overweg kunnen.

De installatie stopt ook niet bij het plaatsen van de unit; de HVAC-installateur hoort te weten dat een goed afgestelde regeling een wereld van verschil maakt in comfort en verbruik.

Slimme sturing leidt tot nog betere prestaties

Wat de HVAC-installateur ook maar beter niet ontgaat: sommige aircotoestellen kunnen op basis van aanwezigheidsdetectie, CO2-concentratie of buitentemperatuur hun werking bijsturen. Dat maakt ze nog energiezuiniger en verhoogt het comfort. Binnen dat productsegment zijn er dan weer units die de airconditioning in verschillende ruimtes apart kunnen aansturen, wat ook weer rendementsverhogend werkt. 

Onderhoud als extra service

HVAC-installateurs die niet alleen de installatie maar ook het onderhoud van airco’s aanbieden, wat doorgaans één keer per jaar nodig is, creëren vanzelfsprekend langdurige relaties met hun klanten. 

Belangrijk om te weten in het geval van dat laatste is dat er vandaag airco’s bestaan die zelf dreigende storingen of vroegtijdige slijtage aangeven en het onderhoud aldus predictief of voorspellend maken. Daarnaast is het vanzelfsprekend ook belangrijk voor de HVAC-installateur om te kiezen voor merken met een goede aftersalesdienst en beschikbaarheid van onderdelen. De eigen betrouwbaarheid als installateur hangt immers mee af van de logistiek van de toeleveranciers.

Besluit: de aircomarkt is een markt die groeit, niet alleen door de stijgende temperaturen, maar ook door de steeds strengere EPB-eisen en de daarmee samenhangende evolutie richting all-electric. HVAC-installateurs die oog hebben voor die evolutie en zich bijscholen waar nodig, zonder dat hun aandacht voor de basisprincipes voor het correct installeren van een airco-installatie verslapt, onderscheiden zich in die steeds grotere markt.